Ağrı kontrolünde ilaç tedavisi üç ana grupta toplanmaktadır:
- Opioid olmayanlar (Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar),
- Opioidler,
- Yardımcı ağrı kesiciler.
İlaç seçimi mutlaka hastanın özellikleri dikkate alınarak bu alanda uzman bir doktor tarafından yapılmalıdır. İyi bir ağrı kesici ilaç;
- Ağız yoluyla kullanıldığında etkili olabilmelidir.
- Yeterli ağrı kesici etkiye sahip olmalıdır.
- Tolerans ve bağımlılık yapmamalıdır.
- Antidotu olmalıdır.
Ağrı kesicilerin kullanım ilkeleri nelerdir?
- Ağrı kesiciler mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
- Ağrı kesicilerin dozu hastaya özel şekilde düzenlenmelidir.
- Düzenli aralıklarla ve ağrı başlamadan önce verilir.
- Öncelikle ağız yolundan verilmeleri tercih edilir.
Non opioid ağrı kesiciler
Steroid olmayan ağrı kesiciler, non-opioid veya nonsteroid Antienflamatuar İlaçlar (NSAİ) olarak tanımlanır. Non opioid ağrı kesiciler heterojen ilaçlardır ve kimyasal yapıları farklılık gösterir. Hastalarda bağımlılık yapma veya bir süre sonra ilaca tolerans geliştirme gibi durumlar söz konusu değildir. Bu grupta yer alan ilaçların etkileri şöyledir:
Ağrı kesici
Enflamasyonu önleyici (antienflamatuar)
Ateş düşürücü
Pıhtılaşmayı engelleyici
Non opioid ağrı kesiciler çeşitli yan etkiler de gösterebilir. Özellikle böbrek ve sindirim sistemine olan yan etkileri nedeniyle mutlaka doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Ağrı tedavisinde kullanılan non opioid ilaçlar duruma göre opioidlerle birlikte de kullanılabilir.
Opioid ağrı kesiciler
Opioid, opium (afyon) türevleri ile sentetik maddelerin genel adıdır. Morfin ve benzeri doğal, yarı yapay ve yapay ilaçlar opioid olarak tanımlanır. Opioidler aynı zamanda narkotik analjezikler olarak da bilinmektedir. Opioidler ağrı tedavisinde de kullanılmaktadır.
Opioidler ağrı kesici özelliğinin yanında bağımlı kişilerde mutluluk, kaygıyı ortadan kaldırma, yatışma hissi gibi etkiler gösterir. Normal kişilerde ise tersi etki yaratarak huzursuzluğa, yorgunluğa yol açabilir. Yaşlı hastalarda ise uyku hali yaratabilir. Yapay opioidlerde ise uyuklama daha az görülen bir yan etkidir.
Opioid ağrı kesiciler özellikle çok şiddetli ağrıları olan kanser hastalarına verilmektedir.
Yardımcı ağrı kesiciler
Bu gruptaki ilaçlar aslen ağrı kesici değildir. Ağrı kesicilerin etkisini artırmak üzere ağrı kesicilerle birlikte kullanılan ilaçlara yardımcı ağrı kesiciler denir.
Uzman doktor tarafından ağrının nedeni, türü, ağrıyla birlikte görülen bulgular ve hastanın genel durumuna bakılarak verilir. Yardımcı ağrı kesicilerin bir özelliği de şudur:
Birlikte kullanıldığı ağrı kesicinin etkisini artırırken dozunu azaltır; bu sayede hastada yan etki görülme ihtimali de daha azdır.