Ankilozan Spondilit (AS), öncelikle omurgayı etkileyen kronik, inflamatuvar ve otoimmün bir hastalıktır. Omurga eklemlerinde ve sakroiliak eklemlerde kronik enflamasyon ve kemikleşmeye (ankiloz) neden olarak hareket kısıtlılığına yol açar.

• Sakroiliit (sakroiliak eklem iltihabı) hastalığın temel bulgusudur.
• Omurga esnekliğini azaltarak duruş bozukluğu ve “kamburlaşmaya” neden olabilir.
• Genellikle 20-40 yaşlarında başlar ve erkeklerde kadınlardan daha sık görülür (3:1).

Ankilozan Spondilit’in Nedenleri

AS’nin kesin nedeni bilinmemektedir, ancak genetik, immünolojik ve çevresel faktörlerin hastalığın gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir.

A. Genetik Faktörler

• HLA-B27 pozitifliği → AS hastalarının %90-95’inde görülür.
• HLA-B27 negatif AS hastaları da olabilir (%5-10).
• Aile öyküsü olan bireylerde AS gelişme riski yüksektir.

B. Otoimmün ve İmmünolojik Faktörler

• Ankilozan Spondilit, otoimmün bir hastalık olup, bağışıklık sistemi eklemleri hedef alarak kronik inflamasyona neden olur.
• TNF-α, IL-17 ve IL-23 gibi inflamatuvar sitokinler hastalığın ilerlemesinde rol oynar.

C. Çevresel Faktörler

• Bağırsak mikrobiyotasındaki değişiklikler ve inflamatuvar barsak hastalıkları (IBD) ile ilişkili olabilir.
• Bakteriyel enfeksiyonlar (Klebsiella pneumoniae gibi mikroorganizmalar) hastalığı tetikleyebilir.
  
   

  

3. Ankilozan Spondilit Tanı Kriterleri

AS tanısı için modifiye edilmiş New York Kriterleri kullanılır.

A. 1984 Modifiye New York Kriterleri

Kesin AS tanısı için en az bir klinik ve radyolojik kriter sağlanmalıdır.

1. Klinik Kriterler

✅ Bel ağrısı ve tutukluk (≥3 ay sürmelidir ve hareketle düzelmelidir).
✅ Göğüs kafesi genişleme kapasitesinin azalmış olması.
✅ Omurga hareketlerinde kısıtlılık (lomber omurga hareket açıklığında azalma).

2. Radyolojik Kriterler

✅ İki taraflı sakroiliit (evre 2 ve üzeri) veya tek taraflı evre 3-4 sakroiliit.

 

B. ASAS (Assessment of SpondyloArthritis International Society) 2009 Tanı Kriterleri

AS tanısı için HLA-B27 testi, görüntüleme bulguları ve inflamasyon belirteçleri de dikkate alınmalıdır.

✅ Sakroiliit varlığı (MRI veya röntgende).
✅ HLA-B27 pozitifliği.
✅ Enflamatuvar bel ağrısı, artrit, üveit, entezit, dactilit gibi semptomlar.

ASAS kriterleri, erken dönem AS vakalarını tespit etmek için kullanılır.

 

AS Tanısı ve İzleminde Kullanılan Testler

Tanıda klinik bulgular, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılır.

A. Laboratuvar Testleri

• HLA-B27 Testi:
  • AS hastalarının %90-95’inde pozitiftir.
  • Negatif olması, AS’yi ekarte etmez.
• Akut Faz Reaktanları:
  • CRP (C-Reaktif Protein) ve ESR (Eritrosit Sedimentasyon Hızı) genellikle yüksektir.
  • Ancak bazı hastalarda inflamasyon belirgin olmasa da AS ilerleyebilir.
• Tam Kan Sayımı:
  • Anemi (kronik hastalık anemisi) görülebilir.
• İmmünolojik Testler:
  • Seronegatif spondiloartropati grubunda yer aldığı için RF (Romatoid Faktör) ve anti-CCP genellikle negatiftir.

B. Görüntüleme Yöntemleri

• Direk Röntgen (X-ray):
  • İleri evre AS’de “bambu omurga” görünümü karakteristiktir.
  • Sakroiliak eklemde daralma ve füzyon görülebilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI):
  • Erken dönem sakroiliiti tespit etmek için en iyi yöntemdir.
  • Kemik iliği ödemi ve enflamasyon gözlenebilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT):
  • Sakroiliak eklem değişikliklerini değerlendirmek için kullanılabilir.

Tedavi Seçenekleri

AS’nin kesin bir tedavisi yoktur, ancak semptomları kontrol altına almak ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için çeşitli tedaviler uygulanır.

A. Farmakolojik Tedavi

1. Non-Steroidal Anti-İnflamatuar İlaçlar (NSAID’ler)

• İlk basamak tedavidir ve inflamasyonu baskılar.
• İbuprofen, Naproksen, Diklofenak, Indometazin kullanılabilir.

2. Hastalık Modifiye Edici Anti-Romatik İlaçlar (DMARDs)

• Periferik eklem tutulumunda kullanılır.
• Sülfasalazin ve Metotreksat AS’nin omurga tutulumuna etkili değildir.

3. Biyolojik Tedaviler (Anti-TNF ve Anti-IL-17)

Eğer NSAID’ler yetersiz kalırsa, biyolojik ajanlar kullanılabilir.

• TNF-α inhibitörleri:
• IL-17 inhibitörleri:

B. Non-Farmakolojik Tedavi ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Fizik Tedavi ve Egzersiz:
  • Omurga hareketliliğini korumak için düzenli egzersiz yapılmalıdır.
  • Yüzme, yoga, germe egzersizleri faydalıdır.
• Postür Eğitimi:
  • Kamburluğu önlemek için dik duruş ve uygun yatak seçimi önemlidir.
• Sigara Bırakma:
  • AS’nin ilerlemesini yavaşlatır.

C. Cerrahi Tedavi

• İleri evre AS’de omurga deformiteleri veya kalça eklem hasarı gelişirse cerrahi müdahale (kalça protezi) gerekebilir.

Ankilozan Spondilit (AS) Tedavisinde Spinal Kord Stimülasyonu (SCS): Etki Mekanizması ve Başarı Oranları

1. Spinal Kord Stimülasyonu (SCS) ve Ankilozan Spondilit (AS)

Spinal Kord Stimülasyonu (SCS), omurilik dorsal kolonlarına elektriksel uyarılar göndererek ağrı modülasyonunu sağlayan bir nöromodülasyon yöntemidir. AS, omurga ve sakroiliak eklemlerde kronik inflamasyon ve ağrıya neden olduğu için, özellikle tedaviye dirençli nöropatik ağrı ve kronik inflamatuvar ağrıyı yönetmek amacıyla SCS kullanılabilir.

• AS’nin ilerleyen evrelerinde, özellikle uzun süren kronik ağrı ve nöropatik ağrı geliştiğinde SCS bir seçenek olabilir.
• SCS hastalığı tedavi etmez, ancak sinir iletim yollarını modüle ederek ağrının algılanmasını değiştirebilir ve hastaların yaşam kalitesini artırabilir.

2. SCS’nin Ankilozan Spondilit Üzerindeki Etki Mekanizması

SCS, beyin ile omurilik arasındaki ağrı sinyallerinin iletimini değiştirerek nöropatik ve inflamatuvar ağrıyı azaltabilir.

A. Ağrı Modülasyonu Mekanizmaları

• Kapı Kontrol Teorisi (Gate Control Theory)
• Santral Ağrı Yolu Modülasyonu
• Nöropatik Ağrının Baskılanması
  • AS hastalarında, özellikle ileri evrede sinir sıkışmaları ve fibrotik değişiklikler sonucu nöropatik ağrı oluşabilir.
  • SCS, omurilik düzeyinde sinir liflerinin aşırı uyarılmasını engelleyerek nöropatik ağrıyı baskılar.

B. Spinal Kord Üzerindeki Etkiler

• SCS, omurilik seviyesinde enflamasyonu baskılayan nöromodülatör sistemleri aktive edebilir.
• Sinir liflerindeki hipersensitiviteyi azaltarak, AS’ye bağlı gelişen kronik ağrıyı hafifletebilir.
• Omurga esnekliğini artırmasa da, ağrıyı azalttığı için hareket kabiliyetini dolaylı olarak iyileştirebilir.

3. Ankilozan Spondilit Tedavisinde SCS Kullanım Endikasyonları

SCS, aşağıdaki durumlarda AS hastalarında kullanılabilir:

Endikasyon	Açıklama
Tedaviye Dirençli Kronik Ağrı	En az 6 ay süren ve konvansiyonel ilaç tedavilerine yanıt vermeyen ağrılarda SCS düşünülebilir.
Nöropatik Ağrı (Yanma, Batma, Elektrik Çarpması Hissi)	Sinir liflerindeki dejenerasyon veya sıkışmaya bağlı nöropatik ağrı gelişen AS hastalarında kullanılır.
İlerlemiş Omurga Deformitesi ile Birlikte Ağrı	Fiziksel deformasyon nedeniyle cerrahi tedaviye uygun olmayan hastalarda ağrıyı yönetmek için kullanılabilir.
Cerrahiye Alternatif veya Cerrahi Sonrası Ağrı Yönetimi	Spinal cerrahiden sonra devam eden ağrıları hafifletmek için kullanılabilir.

 

Klinik Parametre	SCS’nin Tahmini Etkisi
Kronik Ağrıda Azalma	%50-70 oranında azalma
Nöropatik Ağrının Azalması	%50-80 oranında azalma
Hareket Kabiliyetinde Artış	%30-50 oranında iyileşme
Yaşam Kalitesinde İyileşme	%70’ye kadar artış

Vagus Sinir Stimülasyonu (VNS) ve Ankilozan Spondilit (AS)

Vagus Sinir Stimülasyonu (VNS), başlangıçta epilepsi ve tedaviye dirençli depresyon tedavisi için geliştirilmiş bir nöromodülasyon yöntemi olmasına rağmen, son yıllarda otoimmün ve inflamatuvar hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır.

Ankilozan Spondilit (AS), kronik, otoimmün, inflamatuvar bir hastalık olup omurga ve sakroiliak eklemleri etkileyerek ilerleyici deformiteler ve hareket kısıtlılığına yol açar. VNS’nin bağışıklık sistemini modüle etme ve inflamasyonu azaltma potansiyeli, AS tedavisinde umut veren bir yaklaşımdır.

2. VNS’nin Ankilozan Spondilit Üzerindeki Etki Mekanizması

VNS, vagus siniri aracılığıyla merkezi ve periferik sinir sistemine sinyaller göndererek bağışıklık sistemini ve inflamatuvar yanıtı düzenleyebilir. AS’de enflamasyonun temel nedeni proinflamatuvar sitokinlerin aşırı üretimi ve bağışıklık sisteminin aşırı aktivasyonudur.

A. VNS’nin Otoimmün ve Enflamatuvar Süreçleri Düzenleme Mekanizması

• Cholinergic Anti-inflammatory Pathway (Kolinerjik Anti-inflamatuvar Yolak) Aktivasyonu
  • VNS, beyin sapındaki Nükleus Tractus Solitarius (NTS) aracılığıyla bağışıklık yanıtını modüle eder.
  • Bu aktivasyon, inflamatuvar yanıtı baskılayan antiinflamatuvar bir refleksi tetikler.
  • Vagus siniri, bağışıklık hücreleriyle doğrudan etkileşime girerek inflamasyonu baskılar.
• Proinflamatuvar Sitokinlerin Baskılanması
  • AS’de hastalığın ilerlemesinde kilit rol oynayan TNF-α, IL-6 ve IL-17 seviyelerini azaltabilir.
  • Makrofajların aşırı aktivitesini baskılayarak sinovyal inflamasyonu kontrol altına alabilir.
  • Anti-TNF tedavisine dirençli AS hastalarında tamamlayıcı bir tedavi olarak düşünülebilir.
• Bağışıklık Hücrelerinin Düzenlenmesi ve Otoimmün Yanıtın Dengeleyici Etkisi
  • Regülatör T hücrelerini (Treg) artırarak bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesini engelleyebilir.
  • B lenfosit aktivitesini modüle ederek otoantikor üretimini azaltabilir.
  • İmmün sistemin aşırı aktivasyonunu baskılayarak kemik ve bağ dokusu yıkımını azaltabilir.

• Otonom Sinir Sistemi Üzerindeki Etkileri
  • AS hastalarında sempatik hiperaktivite ve vagal tonusun azalması gözlemlenmiştir.
  • VNS, parasempatik aktiviteyi artırarak inflamatuvar yanıtı dengeler.
  • Otonom dengenin sağlanmasıyla yorgunluk, uyku bozuklukları ve kardiyovasküler risk faktörleri azalabilir.

3. VNS’nin Ankilozan Spondilit Üzerindeki Olası Klinik Faydaları

VNS’nin AS semptomlarını iyileştirme potansiyeline sahip olduğu düşünülmektedir. Ancak, hastalığı tamamen iyileştirmez ve yalnızca semptomların yönetilmesine yardımcı olabilir.

Klinik Parametre	VNS’nin Olası Etkisi
İnflamatuvar Yanıtın Düzenlenmesi	TNF-α, IL-6 ve IL-17 seviyelerinde %20-70 azalma
Eklem ve Omurga Ağrısı	%30-50 oranında ağrı azalması
Hareket Kısıtlılığında İyileşme	%20-40 oranında fonksiyonel iyileşme
Biyolojik Tedavilere Yanıt Artışı	%10-30 daha fazla klinik yanıt oranı
Yorgunluk ve Kronik Halsizlikte Azalma	%30-60 oranında iyileşme
Yaşam Kalitesinde Artış	%40-50 oranında iyileşme

Sonuç

• VNS, Ankilozan Spondilit hastalarında inflamasyonu modüle edebilir ve nöroimmün düzenleme sağlayarak semptomları hafifletebilir.
• Özellikle biyolojik tedavilere dirençli hastalarda tamamlayıcı bir tedavi seçeneği olabilir.